Dr hab. Beata Kalęba

Z wykształcenia jestem literaturoznawcą, z zawodu nauczycielem akademickim, tłumaczem z języka litewskiego oraz lektorem języka polskiego.

Studia polonistyczne ukończyłam w 2000 roku pod kierunkiem prof. dr hab. Ewy Miodońskiej-Brookes, broniąc pracy magisterskiej o postaci Karola Potkańskiego i zainteresowaniach humanistycznych w środowisku profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego przełomu XIX i XX w . Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskałam w r. 2005 na podstawie rozprawy Recepcja literatury polskiej w piśmiennictwie litewskiego odrodzenia narodowego, której promotorem był prof. dr hab. Tadeusz Bujnicki.

Z zamiłowania i przekonania jestem historykiem literatury, przeświadczonym, że historyczne spojrzenie na literaturę i kulturę umożliwia zrozumienie współczesności. Interesuje mnie historia i kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Litwy, polsko-litewskie związki literackie i kulturalne, a co się z tym wiąże – problematyka tożsamościowa i recepcji idei na pograniczach (politycznych, kulturalnych, mentalnych). Obecnie zajmuję się twórczością i działalnością publiczną Tomasa Venclovy oraz tłumaczę litewskich poetów emigracyjnych („žemininkai-lankininkai" i „bežemių karta"). Przygotowuję też do druku książkę poświęconą zagadnieniu rozejścia się dróg polskiej i litewskiej kultury literackiej na przełomie XIX i XX wieku.

W kręgu moich zainteresowań znajduje się także teoria i praktyka przekładu, przede wszystkim tekstów naukowych (z różnych dziedzin humanistyki) i literackich.

Monografie:

  • Rozdroże. Literatura polska w kręgu litewskiego odrodzenia narodowego, Kraków 2016.
  • Wyrwa w świecie : przekład literacki w radzieckiej Litwie - casus Tomasa Venclovy i rówieśników, Kraków 2019.

 

Publikacje dydaktyczne:

  • Widziałem świat. Skrypt do kursu historii literatury litewskiej, konc., wyb., przekł. z jęz. lit., oprac. B. Kalęba ; oprac. fragm. Kroniki Bychowca, Kroniki Stryjkowskiego i Postylli Mikołaja Daukszy J. Niedźwiedź, Kaunas 2014.

 

Prace edytorskie i redakcyjne:

  • W kręgu sporów polsko-litewskich na przełomie XIX i XX wieku. Wybór materiałów, T. 1-3, wyb., oprac., red. M. Zaczyński i B. Kalęba, Kraków 2004-2011.
  • Posługa myślenia. Materiały z sympozjum, red. B. Kalęba, Sz. Całek, Kraków 1998.

 

Artykuły w czasopismach i tomach zbiorowych:

  • W poszukiwaniu własnego głosu. Poezja auszrininków a wiersz polski XIX wieku, „Ruch Literacki” 2016, z. 2.
  • „Tekst królewiecki” w dialogu. „Pocztówka z miasta K.” Josifa Brodskiego i „Nowa pocztówka z miasta K.” Tomasa Venclovy, „Przekładaniec” nr 30 / 2015.
  • Czesław Miłosz i litewscy „Kolumbowie”. Przyczynek do jeszcze jednej biografii równoległej, „Wielogłos” 2014, nr 2.
  • Epistolary Poem in Modernist Lithuanian and Polish Poetry, „Acta Litteraria Comparativa. Laiškas literatūroje  ir kultūroje/The Letter in Literature and Culture. Mokslo darbai”, [Vol.] 7 (2014-2015).
  • Towards a New History of Literature. A Case Study of the Polish-Lithuanian Cultural Commonwealth, w: Baltistikos centrai ir Lietuva. Baltistika pasaulio kontekste, red. O. Petrenienė, J. Trimonytė-Bikienė, Vilnius 2014.
  • Józef Milewski – zapomniany poeta polsko-litewski, w: Literatura niewyczerpana. W kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków 2014.
  • „Chociaż w obczyźnie czasem nieźle żyłem,/lecz o mieścinie swojej wciąż marzyłem" – polskojęzyczna twórczość Juozapasa Miliauskasa-Miglovary w kontekście polskiego późnego romantyzmu i litewskiego odrodzenia, w: Perspectivesof Baltic Philology, [T.] II, red. J. Niewulis-Grablunas, J. Prusinowska, E. Stryczyńska-Hodyl, Poznań 2011.
  • Polskie jubileusze literackie na łamach prasy litewskiej okresu litewskiego odrodzenia narodowego, w: Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, red. T. Budrewicz, P. Bukowski, R. Stachura-Lupa, Żarnowiec 2010.
  • BROLIS czyli BRAT. O Michale Szołkowskim, zapomnianym prozaiku polsko-litewskim, w: „Tegul meilė Lietuvos...” Vincui Kudirkai – 150. Tarptautinė mokslinė konferencija Vinco Kudirkos veikla ir idėjos XX a. – XXI a. per. Vidurio rytų Europos kultūros skaidoje 2008 m. lapkričio 27-28 d., Vilnius, oprac. R. Skeivys, red. R. Umbrasaitė, Vilnius 2009.
  • Bo Mickus wielkim poetą był? O kłopotach narodowej historii literatury na przykładzie litewskich zmagań z (polskim) kanonem literackim, w: Pogranicze jest pasją. Studia ofiarowane prof. dr. hab. Andrzejowi Romanowskiemu z okazji imienin w 2007 roku, red. J. Niedźwiedź, Kraków 2007.
  • Litwini w okresie odrodzenia narodowego o Sienkiewiczu, w: Po co Sienkiewicz? Sienkiewicz a tożsamość narodowa: z kim i przeciwko komu?, Warszawa – Kiejdany – Łuck – Zbaraż – Beresteczko, konc. i red. nauk. T. Bujnicki i J. Axer, Warszawa 2007.
  • „Adomas Mickevyčia” Augustinasa Janulaitisa (1902) – pierwsza litewska książka o Adamie Mickiewiczu, w: Kultura polityczna w Polsce T. VI Część druga. Litwa w polskiej tradycji i kulturze politycznej, red. M. Kosman, Poznań 2006.
  • Z oddali i z bliska. Krajobraz w „Elegiach bałtyckich” Ivara Ivaska, w: Telpiskie modeli baltu un slavu kulturas. Komparativistikas institutas almanahs 3. sejums. Telpa un laiks literatura 12. izdevums, red. Fjodors Fjodorovs, Daugavpils Universitātes izdevniecība Saule, Daugavpils 2006.
  • Publicystyka kulturalna Mieczysława Dowojny-Sylwestrowicza na łamach „Lietuvių laikraštis”, w: Ostatni obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. T. Bujnicki i K. Stępnik, Lublin 2005.
  • Wpływ wydarzeń z lat 1904-1908 na stosunki polsko-litewskie, w: Rewolucja lat 1905-1907. Literatura – Publicystyka – Ikonografia. Redaktorzy K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2005.
  • Lektura „Margiera” Władysława Kondratowicza-Syrokomli i „Kunigasa” Józefa Ignacego Kraszewskiego w okresie litewskiego odrodzenia narodowego, w: Lituanistika šiuolaikiniame pasaulyje. I. Lietuva Europos istorijos ir kultūros kontekste. II. Senoji/naujoji lietuvių kultūra: šiuolaikinės koncepcijos. Red. J. Girdzijauskas, [Vol.] 7-8. Pasaulio Lituanistų Bendrija, Vilnius 2004.
  • Krasiński wobec idei rewolucji („Nie-Boska komedia” – „Niedokończony poemat”), „Ruch Literacki” 1998, nr 1.

 

Publikacje popularnonaukowe:

  • [Wilno w wierszach Tomasa Venclovy – na marginesie przekładów O, miasto moje – wzniosłe a nieżywe…; Na południe od prospektu], „Kwartalnik Artystyczny” 2015, nr 1.
  • [Nota do:] C. Miłosz, Przedmowa [do książki Epochos sąmoningumo poezija], „Kwartalnik Artystyczny” 2014, nr 2.
  • „Mes gyvenome” – żyliśmy. Wspomnienie o trzech litewskich poetach, „Nowa Dekada Krakowska” 2013, nr 3.
  • Hasła w: Kultura pogranicza wschodniego. Zarys encyklopedyczny, red. T. Budrewicz, T. Bujnicki i J. S. Ossowski, Warszawa 2011.

 

 

Przekłady z języka litewskiego:

- prac naukowych

  • M. Kvietkauskas, Polifonia literatury w Wilnie okresu wczesnego modernizmu (1904-1915), tłum. B. Kalęba, Kraków 2012.
  • R. Petrauskas, Kształtowanie się instytucji dworu wielkoksiążęcego w Wielkim Księstwie Litewskim (koniec XIV - połowa XV wieku), tłum. B. Kalęba, „Politeja" 2011, nr 2.
  • Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, oprac. V. Ališauskas i in., tłum. P. Bukowiec, B. Kalęba, B. Piasecka, Kraków 2006 (II wyd. 2011).
  • R. Miknys, Zbigniew Solak (28 I 1953 - 13 XI 2004), tłum. B. Kalęba, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie", R. 52 (2007) [wspomnienie pośmiertne].
  • E. Aleksandravičius, A. Kulakauskas, Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, tłum. B. Kalęba, Kraków 2003.

 

- literackie

  • T. Venclova, Józef w studni, „Zeszyty Literackie” 2016, nr 3 (135).
  • T. Venclova, Przywiązany do masztu; Wstęgi sinego dymu…, „Zeszyty Literackie” 2016, nr 2 (134).
  • T. Venclova, Bulwar przy ratuszu; W Liszkowie, „Zeszyty Literackie” 2016, nr 1 (133).
  • T. Venclova, Po wykładzie, „Zeszyty Literackie” 2015, nr 4 (132).
  • T. Venclova, Do starszego poety, „Zeszyty Literackie” 2015, nr 3 (131).
  • A. Nyka-Niliūnas, Wergiliusz wraca do Brundisium, „Zeszyty Literackie” 2015, nr 3 (131).
  • T. Venclova, O, miasto moje – wzniosłe a nieżywe…; Na południe od prospektu, „Kwartalnik Artystyczny” 2015, nr 1.
  • T. Venclova, San Michele, tłum. B. Kalęba, „Zeszyty Literackie” 2014, nr 1 (125).

 

e-mail: beata.kaleba@uj.edu.pl